De beiaard van de IJzertoren

De beiaard van de IJzertoren

Op de IJzerbedevaart van 1976 werd door Anton van Wilderode een nieuwe luidklok ingehuldigd. Net als de luidklok uit de eerste toren kreeg ze de naam “Nele”.  Ze woog ongeveer 1900 kg en de totale kost voor het gieten, het ophangen en het in werking stellen van de klok bedroeg 331.916 Belgische frank. De klok werd gefinancierd door enkele oud-A.K.V.S-ers.

In navolging hiervan stelde Antoon De Pesseroey het plan voor om een beiaard op de toren te plaatsen en deze namens oud-A.K.V.S. aan het IJzerbedevaartcomité te schenken. Een eerste bijeenkomst hiervoor vond plaats op 15 november 1976 bij Antoon De Pesseroey thuis in aanwezigheid  van Jozef Hoste, Rik Van de Sompel, Urbain De Keyser en Rik De Ghein. De Pesseroey had hiervoor al verschillende contacten gehad met oud-A.K.V.S.-ers en zijn voorstel werd door hen positief onthaald. Er waren verschillende uitvoeringsmogelijkheden, met als maximum een beiaard van 47 klokken en als minimum de aankoop van de bestaande reizende beiaard die op de bedevaart van 1975 aan het publiek werd getoond. De eerste oplossing zou, plaatsing inbegrepen, ruim 4 miljoen frank kosten. De laatste, zonder plaatsing, kwam neer op een kost van 800.000 frank.

Op een tweede bijeenkomst op 10 december 1976 werden de plannen geconcretiseerd. Er werd gekozen om te beiaard te automatiseren in plaats van te opteren voor een handspel. Bovendien stelde De Pesseroey zich persoonlijk verantwoordelijk voor de integrale betaling van de beiaard en voor de tijdige plaatsing ervan (één maand voor de komende bedevaart). Intussen waren er aan twee firma’s, de firma Sergeys en de firma Petit en Fritsen, offertes gevraagd voor een torenbeiaard van 37 klokken.

Om dit alles betaald te krijgen verstuurt De Pesseroey begin 1977 brieven rond naar bevriende verenigingen en A.K.V.S.-ers met de vraag tot financiële steun. Op 23 februari 1977 kan hij in een brief laten weten dat de bestelling van de beiaard bij de firma Sergeys een feit is. De oprichting van een ere-comité van oud-A.K.V.S.-ers zorgt hierbij voor de morele ondersteuning.

Op de uitnodiging voor de derde bijeenkomst van de beiaardwerkgroep die plaats vond op 16 maart 1977, vermeldde De Pesseroey trots dat er reeds een tiental klokken door personen, families en verenigingen besteld waren en uiteindelijk raakte elke klok gefinancierd.

De basisklok (La) alleen weegt al 450 kg en alle 37 klokken samen wegen 2.735 kg. De totale kostprijs voor de 37 klokken bedroeg uiteindelijk 1.663.057 Belgische frank.

De beiaard werd plechtig ingehuldigd op de bedevaart van 1977. Dit gebeurde met het ‘Beiaardlied’, geschreven door Anton van Wilderode en getoonzet door Jos D’Hollander. Vele jaren werden de  bedevaarten met dit lied ingeluid. Hieronder vindt u de tekst.

Beiaardlied

Beiaard, aan de liefste toren
uit aloude trouw geboren,
beiaard, luid in weer en wind,
alwie luistert zal u horen
als een wekker aan zijn oren
onverwoestbaar welgezind!

Refrein:

Beiaard, Vlaamse Lorelei,
zing ons aan en zing ons vrij
alle nederlaag voorbij!

Klink voor levenden en doden,
Vorder alle lotgenoten
voor de allerlaatste strijd,
laat uw hamers helder stoten
op uw helm uit brons gegoten
voorgalm van een groter tijd!

Beiaard, wanneer wee en wonden
zijn vergeten en verbonden
en genezen op de duur,
zal uw klokkenspel verkonden
met zijn bijna veertig monden
zegepraal én zelfbestuur!

Na de installatie was niet iedereen even opgezet met deze jubelbeiaard. Het Pallieterke liet laconiek optekenen dat ze het nut van een beiaard niet inzagen, en “dat in de huidige situatie een doodsklok symbolisch beter en juister was geweest”.

Een aantal beiaardiers formuleerde bovendien de bedenking dat we hier onmogelijk van een beiaard konden spreken omdat hij werd aangestuurd met een klavier en niet met een handspel. Ze suggereerden om beter de term klokkenspel dan beiaard te gebruiken. Toch raakte deze niet term nooit in gebruik en bleef men spreken over de beiaard op de IJzertoren.

In 2015 werden, onder auspiciën van architect Rudy Vereecke, een aantal noodzakelijke restauratieve werken aan de IJzertoren uitgevoerd. In dit kader werden ook herstellingen uitgevoerd aan het klokkenspel. De houten isolatieblokken van de 36 vaste beiaardklokken waren immers aangetast door houtrot en werden vervangen door nieuwe blokken van dezelfde houtsoort. Ook de klepel met bronzen aanslagbol van de luidklok en de klepelbeveiliging in een roestvaste stalen kabel is inmiddels vernieuwd.

Naast de restauratie van het klokkenspel werd ook de beiaardcomputer en het programma-uurwerk vervangen door twee nieuwe apparaten die permanent in communicatie met elkaar staan.  Bovendien zijn alle programma’s en melodieën ingebracht in het bedieningsapparaat. Dit gebeurt via een toetsenbord of door middel van een geheugenmodule die tot 126 melodieën kan opslaan.

Het vermogensgedeelte omvat de mechanische sturing van het systeem en de aansluitingen van de leidingen naar de elektromagnetische hamers van de klokken. De snelheid van de slagen van de kleinste klokken bedraagt 5 slagen per seconde.

De nieuwe beiaardinstallatie is ook uitgerust met een telecontrol-systeem. Dit laat de gebruiker toe om via een gsm-modem in te bellen op de beiaardcomputer en zo het klokkenspel van op afstand te bedienen.

Vandaag kan je de beiaard elk kwartier over de weide horen klinken. De grote luidklok wordt enkel op de middag of op speciale aangelegenheden geluid.